راهنمای جامع بدنسازی و مکملهای تغذیهای: هر آنچه باید بدانید
در این مقاله قصد داریم به بررسی جامع مکملهای بدنسازی بپردازیم، از مزایای آنها تا خطرات و عوارض احتمالی، نحوه انتخاب و تشخیص محصولات اصل از تقلبی، و نحوه استفاده صحیح از این مکملها برای رسیدن به بهترین نتایج.
فهرست مطالب
- مقدمه
- اهمیت تغذیه در بدنسازی
- مکملهای ضروری برای بدنسازان
- پروتئینها
- کراتین
- BCAA و EAA
- گینرها
- مولتیویتامینها
- مکملهای قبل و بعد از تمرین
- مزایای مصرف مکملها
- خطرات و عوارض احتمالی
- مکملهای مفید برای چربیسوزی
- نحوه تشخیص مکملهای تقلبی از اصل
- آیا باید از مکمل حتما استفاده کرد؟
- چگونه مکملها را از تقلبی تشخیص دهیم؟
- جایگزینهای طبیعی برای مکملها
- بهترین مکملها برای هر فرد
- نحوه مصرف مکملها و زمانبندی آنها
- پروتئینها
- کراتین
- BCAA و EAA
- گینرها
- مولتیویتامینها
- چگونه مکملها عمل میکنند؟
- پروتئینها
- کراتین
- BCAA و EAA
- گینرها
- مولتیویتامینها
- نکات مهم در مصرف مکملها
- رعایت دوز مصرف
- استراحت دورهای از مکملها
- آبرسانی کافی
- ترکیب مکملها با رژیم غذایی متنوع
- مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک
- زمانبندی مصرف
- پرهیز از مکملهای تقلبی
- تغذیه در زمان مصرف مکملها
اهمیت تغذیه در بدنسازی
بدنسازی تنها به تمرینات سنگین محدود نمیشود، بلکه تغذیه مناسب بخش حیاتی از فرآیند عضلهسازی است. در حالی که تمرینات باعث تحریک عضلات برای رشد میشوند، تغذیه مناسب شرایط را برای ترمیم و رشد عضلانی فراهم میآورد.
اصول تغذیه در بدنسازی
- پروتئین: برای رشد و ترمیم عضلات، پروتئین یکی از اصلیترین مواد غذایی است. برای بدنسازان، مصرف پروتئین به میزان کافی بسیار ضروری است.
- کربوهیدرات: تأمین انرژی برای انجام تمرینات سنگین.
- چربیهای سالم: به کنترل سطح هورمونها کمک میکنند.
- آب: به عملکرد صحیح بدن و جلوگیری از کمآبی کمک میکند.
مکملهای ضروری برای بدنسازان
پروتئینها
پروتئینها بهعنوان بلوکهای سازنده عضلات شناخته میشوند. برای کسانی که به شدت تمرین میکنند، پروتئین مصرفی در تغذیه اهمیت زیادی دارد.
- پروتئین وی (Whey): یکی از رایجترین و سریعترین پروتئینها است که به سرعت جذب بدن میشود. معمولاً بعد از تمرین برای بهبود ریکاوری عضلات استفاده میشود.
- پروتئین کازئین: پروتئینی با جذب آهسته است که معمولاً قبل از خواب مصرف میشود تا به تغذیه عضلات در طول شب کمک کند.
- پروتئینهای گیاهی: برای کسانی که گیاهخوار هستند، پروتئینهای گیاهی نظیر پروتئین نخود و سویا میتوانند جایگزین خوبی باشند.
کراتین
کراتین یکی از مشهورترین و مؤثرترین مکملها برای افزایش قدرت و توان است. مطالعات نشان دادهاند که کراتین میتواند به افزایش قدرت، استقامت و توان عضلانی کمک کند. این مکمل در بدن بهطور طبیعی تولید میشود، اما مصرف مکمل میتواند ذخایر کراتین را در عضلات افزایش دهد و به شما کمک کند بیشتر و با شدت بالاتر تمرین کنید.
عوارض جانبی:
- مصرف بیش از حد کراتین میتواند به مشکلات گوارشی و اختلالات کلیوی در افرادی که مشکلات کلیوی دارند، منجر شود.
چگونه از آن استفاده کنیم: - بهتر است کراتین بهطور دورهای مصرف شود و دوز مصرفی روزانه بیش از 5 گرم نباشد.
BCAA و EAA
BCAA (آمینواسیدهای شاخهدار): این آمینواسیدها شامل لوسین، ایزولوسین و والین هستند و به کاهش تجزیه پروتئین در عضلات کمک میکنند. مصرف BCAA بهویژه در طول تمرینات میتواند از خستگی جلوگیری کند. EAA (آمینواسیدهای ضروری): این مکمل شامل 9 آمینواسید است که بدن قادر به تولید آنها نیست. مصرف EAA برای ریکاوری و رشد عضلات بسیار مفید است.
گینرها
گینرها مکملهای پرکالری هستند که معمولاً برای افرادی که مشکل در افزایش وزن دارند، توصیه میشوند. این مکملها شامل مقادیر بالای کربوهیدرات، پروتئین و چربی هستند که به شما کمک میکنند در زمانهای غیر ممکن برای دریافت کالری کافی، وزن و حجم عضلانی خود را افزایش دهید.
مولتیویتامینها
مولتیویتامینها برای تأمین ویتامینها و مواد معدنی ضروری که ممکن است در رژیم غذایی شما کم باشند، بسیار مفید هستند. این مکملها به حفظ عملکرد صحیح بدن و بهبود سیستم ایمنی کمک میکنند.
مکملهای قبل و بعد از تمرین
مکملهای قبل از تمرین شامل موادی مانند کافئین و بتا آلانین هستند که به افزایش انرژی و کاهش خستگی کمک میکنند. این مکملها میتوانند شما را برای تمرینات شدیدتر آماده کنند.
مکملهای بعد از تمرین، مانند گلوتامین و پروتئین وی، برای بهبود ریکاوری عضلات و کاهش التهاب بسیار مفید هستند.
مزایای مصرف مکملها
- افزایش حجم عضلات:
مصرف پروتئین و کراتین بهویژه میتواند کمک شایانی به رشد عضلات کند. - بهبود عملکرد ورزشی:
مصرف مکملهای قبل از تمرین میتواند باعث افزایش انرژی و قدرت شود. - کاهش خستگی:
BCAA و EAA در کاهش خستگی عضلات و بهبود ریکاوری مؤثر هستند. - بهبود سیستم ایمنی:
ویتامینها و مواد معدنی ضروری که در مولتیویتامینها موجود است، به تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند.
خطرات و عوارض احتمالی
در صورتی که مکملها بهدرستی استفاده نشوند، میتوانند عوارض جبرانناپذیری برای بدن به همراه داشته باشند. برخی از این عوارض عبارتاند از:
آسیب به کلیهها و کبد
مصرف بیش از حد برخی مکملها، بهویژه پروتئینها و کراتین، میتواند فشار زیادی به کلیهها و کبد وارد کند. افرادی که مشکلات کلیوی دارند، باید قبل از مصرف مکملها با پزشک مشورت کنند.
مشکلات گوارشی
برخی مکملها میتوانند باعث بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ، دلدرد و اسهال شوند.
چگونه این مشکلات را کاهش دهیم:
- از مصرف مکملها با دوزهای بالا خودداری کنید.
- در صورت بروز مشکلات گوارشی، مکملها را با وعدههای غذایی مصرف کنید.
نحوه تشخیص مکملهای تقلبی از اصل
تشخیص مکملهای تقلبی از اصل میتواند برای مصرفکنندگان چالشبرانگیز باشد. برای جلوگیری از خرید محصولات تقلبی، میتوانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- بررسی برچسب و لیبل مکمل:
از برندهای معتبر خرید کنید و همیشه برچسب مکمل را بررسی کنید تا مطمئن شوید که حاوی مواد نامناسب یا مشکوک نیست. - خرید از فروشگاههای معتبر:
مکملها را فقط از فروشگاهها یا وبسایتهای معتبر و شناختهشده خریداری کنید. - بررسی تاریخ انقضا:
همیشه تاریخ انقضا و شرایط نگهداری محصول را چک کنید. - بررسی قیمت محصول:
مکملهای اصل معمولاً قیمت مناسبی دارند. اگر مکملی بسیار ارزان بود، احتمالاً تقلبی است.
آیا باید از مکمل حتما استفاده کرد؟
جواب این سوال بستگی به اهداف و نیازهای فردی شما دارد. مکملها میتوانند ابزار مفیدی برای دستیابی به اهداف ورزشی و بدنسازی باشند، اما نیاز به استفاده از آنها برای همه ضروری نیست.
چه زمانی مکمل ضروری است؟
- زمانی که تغذیه شما کافی نیست:
اگر رژیم غذایی شما قادر به تأمین تمام مواد مغذی مورد نیاز برای رشد عضلات، بهبود عملکرد ورزشی و ریکاوری نباشد، مکملها میتوانند کمبودهای تغذیهای را جبران کنند. برای مثال، اگر شما گیاهخوار هستید، ممکن است پروتئینهای گیاهی یا ویتامین B12 نیاز داشته باشید. - در دوران تمرینات سخت یا آمادهسازی برای مسابقات:
در دوران تمرینات شدید، بدن به مقدار بیشتری پروتئین، انرژی و مواد مغذی نیاز دارد. مکملها میتوانند به شما کمک کنند که نیازهای تغذیهای خود را برآورده کنید و به بهبود عملکردتان کمک کنند. - در صورت داشتن مشکلات خاص سلامتی:
برخی افراد ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی یا دیگر شرایط پزشکی نتوانند مواد مغذی را از غذا بهطور کامل جذب کنند و در این موارد مصرف مکملها ضروری است. برای مثال، افرادی که مشکلات گوارشی دارند، ممکن است نتوانند مقادیر کافی پروتئین یا مواد مغذی از غذا دریافت کنند و مکملها میتوانند این مشکل را حل کنند.
چه زمانی نیازی به مکمل نیست؟
اگر رژیم غذایی شما متنوع، متعادل و حاوی مواد مغذی کافی باشد، معمولاً نیازی به مکملهای اضافی نخواهید داشت. مصرف غذاهای طبیعی مانند میوهها، سبزیجات، پروتئینهای حیوانی یا گیاهی، و غلات کامل میتواند نیازهای تغذیهای بدن را تأمین کند.
چگونه و بعد از چند ماه باید مکملها مصرف شوند؟
مکملها ابزارهای مفیدی برای کمک به دستیابی به اهداف بدنسازی هستند، اما باید از آنها بهطور هوشمندانه استفاده کرد. مصرف مکملها باید طبق یک برنامه مشخص و در زمانهای مناسب انجام شود. در این بخش به نحوه مصرف صحیح مکملها و زمانبندی آنها میپردازیم.
نحوه مصرف مکملها و زمانبندی آنها
- پروتئینها (وی، کازئین، پروتئین گیاهی): پروتئینها باید در طول روز به دفعات مختلف مصرف شوند تا بدن بتواند بهطور مداوم از آنها برای رشد و ترمیم عضلات استفاده کند. معمولاً پروتئین وی بهسرعت جذب میشود و برای بعد از تمرین مناسب است، در حالی که کازئین بهطور آهستهتر جذب میشود و بهتر است قبل از خواب مصرف شود. مقدار مصرف:
- روزانه 1.6 تا 2.2 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای اکثر افراد مناسب است.
- کراتین: کراتین معمولاً در دو مرحله مصرف میشود:
- مرحله بارگیری: در روزهای ابتدایی (۵-۷ روز اول)، ۲۰ گرم کراتین بهطور روزانه در ۴ دوز مصرف میشود.
- مرحله نگهداری: پس از مرحله بارگیری، مصرف روزانه ۳-۵ گرم کراتین برای ۴-۶ هفته کافی است. بعد از این مدت میتوانید یک دوره استراحت از کراتین داشته باشید.
- BCAA و EAA: این مکملها معمولاً قبل یا حین تمرین مصرف میشوند تا از تجزیه عضلات جلوگیری کنند. اگر هدف شما حفظ عضلات و افزایش انرژی است، میتوانید BCAA را قبل از تمرین و EAA را در طول روز مصرف کنید.
- گینرها: گینرها برای افرادی که مشکل افزایش وزن دارند، بسیار مفید هستند. بهترین زمان برای مصرف گینرها، معمولاً بلافاصله پس از تمرین یا بین وعدههای غذایی است.
- مولتیویتامینها: این مکملها بهتر است همراه با یک وعده غذایی مصرف شوند تا به جذب بهتر ویتامینها و مواد معدنی کمک کنند.
چگونه مکملها عمل میکنند؟
مکملها بهطور خاص برای کمک به عملکرد بهتر بدن طراحی شدهاند. آنها تأثیراتی ویژه روی عضلات، انرژی و ریکاوری دارند:
- پروتئینها:
پروتئینها برای ساخت و ترمیم بافتهای عضلانی استفاده میشوند. وقتی شما تمرینات شدید انجام میدهید، فیبرهای عضلانی آسیب میبینند و پروتئینها به بازسازی آنها کمک میکنند. - کراتین:
کراتین به افزایش تولید ATP (آدنوزین تریفسفات) کمک میکند، که منبع اصلی انرژی برای عضلات در طول تمرینات است. این به شما اجازه میدهد که تمرینات شدیدتری داشته باشید. - BCAA و EAA:
این آمینواسیدها به جلوگیری از تجزیه عضلات در طول تمرینات کمک میکنند و به تسریع فرآیند ریکاوری عضلات بعد از تمرینات سنگین میپردازند. - گینرها:
گینرها بهویژه برای کسانی که به سختی کالری کافی دریافت میکنند مفید هستند. آنها انرژی زیادی را در قالب کربوهیدراتها، پروتئینها و چربیها تأمین میکنند. - مولتیویتامینها:
این مکملها ویتامینها و مواد معدنی ضروری را که بدن نیاز دارد، برای حفظ عملکرد بهینه بدن تأمین میکنند.
بعد از چند ماه باید مکمل مصرف کنیم؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که مصرف مکملها بستگی به هدف و برنامهریزی شما دارد. پس از چند ماه استفاده از مکملها، بسته به نیاز بدن و برنامه تمرینیتان میتوانید:
- دورهای از مصرف مکملها داشته باشید:
معمولاً توصیه میشود که بعد از ۲-۳ ماه استفاده از مکملها، یک دوره استراحت (۱-۲ ماه) از برخی مکملها (مثل کراتین) داشته باشید تا بدن شما از عادت به آنها خارج شود و به نتایج بلندمدت برسید. - مکملها را تغییر دهید:
بعد از چند ماه استفاده، میتوانید مکملهای جدیدی را به رژیم خود اضافه کنید تا با توجه به تغییرات بدن، نیازهای جدید خود را تأمین کنید.
آیا میتوانیم جایگزینهای طبیعی برای مکملها پیدا کنیم؟
بله، بسیاری از مکملها را میتوان با منابع غذایی طبیعی جایگزین کرد:
- پروتئین:
منابع طبیعی مانند تخممرغ، مرغ، ماهی، عدس و سویا میتوانند جایگزین خوبی برای پروتئین وی باشند. - کراتین:
گوشت قرمز، بهویژه گوشت گاو و ماهیها، منابع طبیعی خوبی برای کراتین هستند. - BCAA و EAA:
منابع طبیعی شامل گوشت، ماهی، تخممرغ و لبنیات هستند. - گینرها:
غلات کامل، آووکادو، روغن زیتون و میوهها میتوانند بهعنوان جایگزینهای طبیعی برای گینرها عمل کنند. - مولتیویتامینها:
مصرف یک رژیم غذایی متنوع شامل میوهها، سبزیجات، آجیل و دانهها میتواند نیاز به مولتیویتامینها را کاهش دهد.
بهترین مکملها برای هر فرد چیست؟
بهترین مکملها برای هر فرد بستگی به نیازها، اهداف و وضعیت سلامت آنها دارد. در اینجا تعدادی از مکملهای مفید برای اهداف مختلف آورده شده است:
- برای عضلهسازی:
- پروتئین وی یا پروتئین کازئین
- کراتین
- BCAA یا EAA
- برای کاهش چربی بدن:
- چای سبز (برای افزایش متابولیسم)
- CLA (اسید لینولئیک مزدوج)
- برای افزایش انرژی:
- کافئین (در مکملهای قبل از تمرین)
- بتا آلانین (برای کاهش خستگی عضلات)
- برای بهبود ریکاوری:
- گلوتامین
- آنتیاکسیدانها مانند ویتامین C و E
تغذیه در زمان مصرف مکملها: زمان مصرف و نکات مهم
تغذیه نقش بسیار مهمی در اثربخشی مکملها دارد. برای اینکه مکملها به بهترین نحو عمل کنند، لازم است آنها را با رژیم غذایی مناسب و در زمانهای مشخص مصرف کنید. در اینجا به نحوه تغذیه و زمان مصرف مکملها و نکات مهم در این رابطه میپردازیم.
نحوه تغذیه هنگام مصرف مکملها
- پروتئینها:
- زمان مصرف: پروتئینها باید در طول روز به دفعات مختلف مصرف شوند تا بدن بتواند بهطور مداوم از آنها برای رشد و ترمیم عضلات استفاده کند. بهترین زمانها برای مصرف پروتئین وی، بلافاصله پس از تمرین و صبحانه است.
- تغذیه همراه: مصرف پروتئین با منابع کربوهیدراتی مانند برنج قهوهای یا سیبزمینی میتواند به جذب بهتر پروتئین کمک کند. همچنین، افزودن چربیهای سالم مانند آووکادو یا روغن زیتون نیز مفید است.
- کراتین:
- زمان مصرف: بهترین زمان مصرف کراتین پس از تمرین است. این زمان باعث میشود که کراتین بهخوبی در عضلات جذب شود، زیرا عضلات پس از تمرین به مواد مغذی نیاز دارند.
- تغذیه همراه: مصرف کراتین همراه با یک وعده غذایی حاوی کربوهیدراتها (مانند موز یا آبمیوه طبیعی) میتواند به جذب بهتر کراتین کمک کند.
- BCAA و EAA:
- زمان مصرف: این مکملها معمولاً قبل، حین یا پس از تمرین مصرف میشوند. مصرف آنها قبل یا حین تمرین میتواند از تجزیه عضلات جلوگیری کند.
- تغذیه همراه: مصرف این مکملها با یک وعده غذایی با پروتئین کافی میتواند به حفظ عضلات و افزایش عملکرد کمک کند.
- گینرها:
- زمان مصرف: بهترین زمان برای مصرف گینرها بلافاصله پس از تمرین است یا در طول روز بین وعدههای غذایی، بهویژه اگر هدف شما افزایش وزن است.
- تغذیه همراه: گینرها باید با یک وعده غذایی حاوی پروتئین مصرف شوند تا روند بازسازی عضلات سریعتر انجام شود.
- مولتیویتامینها:
- زمان مصرف: مولتیویتامینها باید همراه با یک وعده غذایی مصرف شوند تا به جذب بهتر ویتامینها و مواد معدنی کمک کنند.
- تغذیه همراه: یک وعده غذایی کامل حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربیهای سالم برای جذب بهتر مولتیویتامینها مناسب است.
نکات مهم در مورد مصرف مکملها
- رعایت دوز مصرف:
- مصرف مکملها باید بر اساس دستورالعملها و نیاز بدن شما باشد. استفاده از دوزهای بیشتر از مقدار توصیهشده میتواند به مشکلات گوارشی یا عوارض جانبی منجر شود.
- توجه داشته باشید که هر مکمل تأثیرات خاص خود را دارد و مصرف بیش از حد آن میتواند خطرناک باشد. بهطور مثال، مصرف زیاد پروتئین میتواند فشار اضافی به کلیهها وارد کند.
- استراحت دورهای از مکملها:
- بسیاری از مکملها، مانند کراتین، نیاز به یک دوره استراحت دارند. بهطور مثال، پس از استفاده از کراتین به مدت ۲-۳ ماه، میتوانید یک دوره ۴-۶ هفتهای استراحت از آن داشته باشید تا بدن شما به آن عادت نکند.
- آبرسانی کافی:
- هنگام مصرف مکملها، بهویژه کراتین، باید مصرف آب را افزایش دهید. کراتین باعث جذب بیشتر آب به داخل عضلات میشود و ممکن است باعث کمآبی بدن شود، بنابراین نیاز به مصرف مایعات بیشتری دارید.
- ترکیب مکملها با رژیم غذایی متنوع:
- مکملها باید بخشی از یک رژیم غذایی متنوع و سالم باشند. هیچ مکملی نمیتواند جایگزین یک رژیم غذایی متوازن و کامل شود. به همین دلیل، همیشه توصیه میشود که قبل از مصرف مکملها، رژیم غذایی خود را بهبود بخشید و سپس به مصرف مکملها بپردازید.
- مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک:
- قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل، بهویژه اگر دارو مصرف میکنید یا شرایط پزشکی خاصی دارید، با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. مصرف مکملها باید طبق نیازهای فردی شما باشد.
- زمانبندی مصرف:
- مکملها باید در زمانهای مناسب مصرف شوند تا بیشترین تأثیر را داشته باشند. بهطور مثال، کراتین بهتر است بعد از تمرین مصرف شود، پروتئین وی بلافاصله پس از تمرین و کازئین قبل از خواب.
- پرهیز از مکملهای تقلبی:
- همیشه از منابع معتبر و مطمئن برای خرید مکملها استفاده کنید. مکملهای تقلبی نه تنها تأثیرات مطلوبی ندارند بلکه ممکن است خطراتی برای سلامت بدن ایجاد کنند.
نتیجهگیری
مصرف مکملها میتواند در صورت استفاده صحیح و در زمانهای مناسب، تأثیرات مثبتی بر روی رشد عضلات، بهبود عملکرد ورزشی و ریکاوری داشته باشد. در عین حال، توجه به تغذیه مناسب، زمان مصرف صحیح و مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای دستیابی به بهترین نتایج، مکملها باید بخشی از یک رژیم غذایی متعادل و سالم باشند.
سوالات متداول
- آیا باید از مکملها حتما استفاده کنم؟
- مکملها میتوانند به افراد کمک کنند تا به اهداف خود در بدنسازی برسند، اما مصرف آنها همیشه ضروری نیست. اگر رژیم غذایی شما متعادل است و نیازهای بدن شما تأمین میشود، میتوانید بدون مکملها نیز نتایج خوبی بگیرید. با این حال، اگر نیاز به افزایش مصرف پروتئین، انرژی یا سایر مواد مغذی دارید، مکملها میتوانند مفید باشند.
- چطور مکملها را از تقلبی تشخیص دهم؟
- برای تشخیص مکملهای تقلبی، همیشه از فروشگاههای معتبر خرید کنید. برچسبها را بهدقت بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که تاریخ انقضا و شماره مجوز محصول معتبر است. همچنین، بررسی نظرات کاربران و تحقیقات آنلاین میتواند در تشخیص کیفیت محصول کمک کند.
- چگونه مکملها را به درستی مصرف کنم؟
- مکملها باید طبق دستورالعملهای روی برچسب و مشورت با متخصص مصرف شوند. معمولاً پروتئینها بعد از تمرین، کراتین بلافاصله پس از تمرین، و BCAA قبل یا حین تمرین مصرف میشوند. همچنین بهتر است مصرف مکملها را با وعدههای غذایی متعادل ترکیب کنید.
- چه زمانی باید از مکملها استراحت کنم؟
- پس از ۲-۳ ماه مصرف مداوم برخی از مکملها مانند کراتین، بهتر است دورهای از استراحت داشته باشید. این کار باعث میشود بدن شما از حالت عادت به مکمل خارج شود و تأثیرات طولانیمدت بیشتری از آنها بگیرید.
- آیا میتوانم مکملها را با غذاهای طبیعی جایگزین کنم؟
- بله، بسیاری از مکملها میتوانند با منابع غذایی طبیعی جایگزین شوند. بهعنوان مثال، پروتئینها را میتوانید از گوشت، تخممرغ و لبنیات دریافت کنید و کراتین را از گوشت قرمز و ماهیها تأمین کنید.
- چه مکملهایی برای من مناسب است؟
- بهترین مکملها بستگی به اهداف شما دارد. اگر هدف شما عضلهسازی است، پروتئین وی، کراتین و BCAA میتوانند مفید باشند. اگر هدف شما کاهش چربی است، گینرها و چای سبز میتوانند کمککننده باشند. برای انتخاب مکملهای مناسب، مشورت با یک متخصص تغذیه توصیه میشود.
بدون دیدگاه